بتن ریزی یکی از مراحل فرآیند ساخت و ساز است که به اندازه سایر مراحل نیاز به توجه دارد. بتن ریزی پس از حمل بتن آماده به محل تعیین شده انجام می‌شود. از طرف دیگر، بتن یک ماده حیاتی است و نقش عمده‌ای در کیفیت ساختمان‌ها یا سازه‌ها دارد. شاید بتوان گفت که ساخت بتن آسان است اما کافی نیست. مهم است که یک مخلوط بتن به درستی طراحی، بچ، مخلوط و حمل و نقل شود، اما بتن ریزی نیز باید به درستی انجام شود. بتن ریزی یک عملیات ضروری است زیرا تا حد زیادی موفقیت یک سازه و دوام آن را تعیین می‌کند. از این رو بتن ریزی باید به صورت سیستماتیک و کارآمد انجام شود تا بهترین نتایج مورد نظر را به دست آورد.

جدول محتوا

چرا بتن ریزی باید با دقت انجام شود؟

اگر بتن ریزی با دقت و به صورت سیستماتیک انجام نشود، نمی‌توان نتایج بهینه برای بتن به دست آورد. به عبارت دیگر، تنها استفاده از افزودنی‌ های بتن کافی نیست. بنابراین، فقط طراحی صحیح مخلوط بتن، سپس دسته‌بندی مواد، مخلوط کردن و حمل بتن آماده به محل ساخت کافی نیست. نحوه بتن ریزی در ۵ موقعیت ذکر شده در ادامه مطلب به طور مفصل توضیح داده شده است.

۱. بتن ریزی در مساحت کوچکی از زمین

بتن در مرحله اول برای ساخت بستر انواع فونداسیون استفاده می‌شود و سپس برای ساخت دیوارها، ستون‌ها، تیرها و… به کار می‌رود. از آنجایی که بستر فونداسیون در زیر اکثر قسمت‌های هر ساختمانی قرار دارد، بتن ریزی بستر فونداسیون مستقیما در تماس با سطح زمین انجام می‌شود.

اقدامات احتیاطی برای بتن ریزی در مساحت کوچکی از زمین

بتن ریزی در مساحت کوچکی از زمین برای بستر فونداسیون، اقدامات احتیاطی زیر باید انجام شود:

قبل از بتن ریزی، تمام خاک و مواد سست باید از بستر زمین جدا شوند.
هر ریشه درختی که بیرون زده باید حذف شود تا از رشد بیشتر آن جلوگیری شود. برای اینکه بعدا بتن را سوراخ نکند.
اگر سطح زمین خشک است، باید آن را فقط مرطوب کرد تا آب را از بتن جذب نکند.
اگر بستر زمین خیلی مرطوب یا خیس شده توسط باران باشد، آب و گل و لای باید به طور کامل برداشته شود تا بستر سفت نمایان شود.
در صورت آب انداختگی بتن به داخل فونداسیون، باید روش‌های موثری برای هدایت آب اتخاذ شود.

۲. بتن ریزی در مساحت بزرگی از زمین

نمونه‌ای از این نوع بتن ریزی، ساخت دال جاده، دال فرودگاه و یا دال طبقه همکف در ساختمان‌ها و… می‌باشد. برای این ساخت و سازها بتن در دهانه‌ها قرار می‌گیرد.

اقدامات احتیاطی برای بتن ریزی در مساحت بزرگی از زمین

هنگام بتن ریزی در این نوع سازه‌ها اقدامات احتیاطی زیر باید انجام شود:

زمین باید از خاک سست، حوضچه آب و سایر مواد آلی مانند علف، ریشه، برگ و غیره عاری باشد.
زمین باید به درستی فشرده شود.
اگر سطح زمین خشک است، باید به اندازه کافی مرطوب شود تا از جذب آب از بتن جلوگیری شود. در غیر این صورت پایین دال ضعیف می شود.
در ساخت دال‌های نازک راه، از فیلم پلی اتیلن بین بتن و زمین استفاده می‌شود تا از جذب آب از بتن توسط سطح زمین بزرگ جلوگیری شود.
قرار دادن بتن باید در دهانه‌ها انجام شود تا بتن به اندازه کافی وسعت داشته باشد تا از انقباض کافی عبور کند. مقرراتی برای مفاصل انقباضی و مفاصل ساختگی ارائه شده است.
بتن باید در ضخامت مورد نیاز قرار گیرد.
بتن نباید در یک پشته در یک مکان قرار داده شود و سپس روی سطح کشیده شود تا پخش شود.

۳. بتن ریزی به صورت لایه ای

هنگام ساخت سازه‌هایی که نیاز به بتن ریزی زیاد در ضخامت زیاد دارند مانند موارد زیر استفاده می‌شود:

بتن برای ساختمان های بلند،
پایه و تکیه گاه بتنی،
سدهای بتنی و غیره

بتن ریزی در لایه‌هایی با ضخامت مشخص انجام می‌شود.

ضخامت لایه های بتن

ضخامت بتن بستگی به حالت تراکم مورد استفاده دارد. معمولا ضخامت لایه‌های بتن بسته به وجود آرماتور یاعدم وجود آرماتور ممکن است متفاوت باشد.

بتن مسلح: بتن ریزی در لایه‌هایی به ضخامت ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر انجام می‌شود.
بتن جرمی: بتن ریزی در لایه‌هایی با ضخامت‌های ۳۵ تا ۴۵ سانتی متر انجام می‌شود.

توجه: چندین لایه باید پشت سر هم قرار گیرند تا یک بالابر را تشکیل دهند، مشروط بر اینکه به اندازه کافی سریع از یکدیگر پیروی کنند تا از اتصالات سرد جلوگیری شود.

ضخامت لایه‌های بتن توسط روش تراکم و اندازه و فرکانس ویبراتورهای مورد استفاده تعیین می‌شود.

اقدامات احتیاطی برای بتن ریزی لایه ای

اقدامات احتیاطی در هنگام بتن ریزی لایه‌ای به شرح زیر است:

هنگام بتن ریزی لایه‌ای، سطح بالابر قبلی باید با جت آب کاملا تمیز شود و قبل از قرار دادن لایه‌های جدید با برس سیمی ساییده شود. در مورد ساخت سد، حتی سندبلاست نیز می‌تواند اتخاذ شود.
سطح لایه قدیمی باید هک شده و با از بین بردن مواد سست و خاکستر، خشن شود.
قبل از بتن ریزی روی سطح باید آن را خیس کرد. با این حال، گاهی اوقات دوغاب سیمان تمیز یا یک لایه نازک از ملات غنی با ماسه ریز روی سطح پخش می شود.
روی لایه های بتن باید ناصاف باقی بماند تا با لایه های بعدی پیوند خوبی داشته باشد.
در مورد بتن ریزی انبوه، میلگردها، ریل های باند یا سنگ های پیوندی باید برای به دست آوردن یک اتصال خوب در جایی که بتن در معرض رانش افقی قرار می گیرد، تهیه شود. بتن مسلح به این موارد نیاز ندارد.

توجه: کل عملیات بتن ریزی باید به گونه ای پیش رفته و چیده شود که از درز سرد جلوگیری شود.

۴. بتن ریزی در قالب های معمولی

تمام سازه‌های متداول دارای تیرها و ستون‌هایی برای ساخت هستند که معمولا در آرماتورها متراکم‌تر هستند. در مورد تیرها و ستون‌ها، چند قانون خوب وجود دارد که باید رعایت شود. در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود؛

قبل از بتن ریزی در قالب باید بررسی و اطمینان حاصل شود که آرماتورها به درستی قرار گرفته اند و از هر طرف پوشش مناسبی دارند.
اتصالات باید به‌درستی و به‌طور مؤثر وصل شوند تا در هنگام متراکم شدن بتن از طریق ارتعاش فرار نکند.
آرماتور باید تمیز و بدون روغن باشد.
داخل قالب باید با عامل آزاد کننده قالب اعمال شود تا از برداشتن آسان و پرداخت تمیز اطمینان حاصل شود.

توجه: عوامل آزاد کننده قالب به صورت جداگانه برای تقویت چوب و فولاد در دسترس هستند.

بتن ریزی در آرماتورهای متراکم

سازه‌هایی وجود دارند که برای حمل بار به درصد بیشتری از آرماتور فولادی نیاز دارند. بنابراین آن‌ها در نهایت با تقویت بیش از حد معمول مواجه می‌شوند. به طور مثال:

ستون بتنی به شدت مسلح با پیوندهای جانبی نزدیک
اتصال ستون و تیر

برای چنین مقاطع یا ساخت و سازهایی، بتن باید در مقاطع زمانی بسیار با احتیاط در مقادیر کم قرار داده شود. این کار به گونه‌ای انجام می‌شود که ورود بتن بعدی مسدود نشود.

بتن ریزی در ارتفاع بالا

معمولا هنگام قرار دادن بتن در ستون‌ها به دلیل ارتفاع نسبتا دشوار است. از آنجایی که بتن ریخته شده از ارتفاع احتمالا فضا را جدا کرده یا مسدود می‌کند تا از ورود بیشتر بتن جلوگیری شود. یکی از ایراداتی که در بالا ذکر شد، جداسازی در بتن است. برای جلوگیری از تفکیک، بتن را نباید از ارتفاع بیش از ۱ متر قرار داد. برای جلوگیری از این امر اقدامات احتیاطی وجود دارد که به شرح زیر است:

برای هدایت بتن در داخل آرماتورها و بندها باید از ترمی، دراپ ناودان یا هر وسیله دیگری استفاده شود. استفاده از روان کننده های بتن باید با دقت انجام شود.
اگر به دلیل قالب‌های باریک یا آرماتورهای بسیار فشرده نمی‌توان از ترمیم، ناودان قطره‌ای یا چنین تجهیزاتی استفاده کرد، باید در یکی از طرفین دهانه کوچکی ایجاد کرد تا به جای بالا، از آنجا بتن ریخته شود.

توجه: با توجه به تمام این مشکلات، توصیه می‌شود در هنگام جزئیات آرماتور سازه مراقب باشید. به عنوان مثال، پل‌های با دهانه بلند ممکن است دارای تیرهایی با عمق ۴ تا ۵ متر باشند که حاوی جزئیات تقویت کننده متراکم هستند. چنین شرایطی نیاز به برنامه ریزی و ملاحظات جدی برای بتن ریزی از طرف طراح دارد. اقدامات احتیاطی کمی با قالب‌بندی باید انجام شود تا در هنگام بتن ریزی با مشکل مواجه نشوید.

قالب ها باید به گونه ای طراحی و ساخته شوند که در هنگام قرار دادن و تراکم بتن به اندازه کافی صلب باقی بماند.
اتصالات در قالب باید به طور موثر برای جلوگیری از هدر رفتن دوغاب از بتن بسته شوند.

۵. بتن ریزی در زیر آب

برای چند مورد خاص، بتن باید زیر سطح آب قرار گیرد. بتن ریزی در زیر آب را نمی‌توان به همان روشی انجام داد که روی زمین انجام می‌شود. روش‌های خاصی برای قرار دادن بتن در زیر آب وجود دارد.

نمره بدهید