یکی از معضلات اغلب ساختمان‌های قدیمی و حتی نو نشست بنا است که درصورت‌عدم پیگیری خسارات جبران ناپذیری را به‌وجود می‌آورد. اگاهی از دلایل و چرایی این موضوع اهمیت زیادی دارد، تا آن‌جا که بسیاری از سازندگان و مهندسان سازه وقت و هزینه قابل توجهی را در این زمینه به‌کار می‌گیرند. نشست ساختمان با پایین رفتن سازه و تغییر شکل در ظاهر و بنای آن اتفاق می‌افتد و موجب تنش‌هایی در ساختمان و تخریب جزئی یا کلی سازه میشود. این تنش‌ها در خاک بنا رخ میدهند و موجب حجم آن خواهند شد. از جمله عواملی که در ایجاد این مشکل دخیل‌اند می‌توان به ساخت سازه در خاک حاصلخیز یا حوزه رودخانه و دریا اشاره کرد. نشست خانه چه علائمی دارد؟ چگونه مشکل نشست خانه را حل کنیم؟ روش های مقاوم سازی ساختمان نشست کرده چگونه است؟ در مقاله فوق به تمام این موضوعات می‌پردازیم پس توصیه میشود که تا پایان همراه ما بمانید.
علل نشست خانه
طبق آنچه گفته شد نشست خانه می‌تواند فجایای زیادی را به بار آورد و در برخی موارد موجب تخریب کامل ساختمان شود. اما علل نشست خانه چیست؟ اغلب این مشکلات به‌دلیل بی توجهی به توان و قدرت سازه در برابر نیروهای وارد شده به آن ایجاد می‌شوند. می‌دانید که هر سازه‌ای از توان مشخصی برخوردار است و در‌صورت بی‌توجهی به آن قطعا در کوتاه مدت مشکلات بزرگ‌تری ایجاد خواهد شد. علاوه‌بر این از دیگر دلایل نشست خانه می‌توان به عدم انجام آزمایش‌های لازم پیش از اجرای فونداسیون بنا اشاره کرد که این آزمایش‌ها به‌صورت تست‌های مکانیکی و بررسی مشخصاتی مانند تراکم و چگالی خاک انجام می‌شوند. بنابراین آگاهی از روش های برطرف کردن نشست خانه از الزامات کاری تمام سازندگان سازه به‌حساب می‌آید. بهطور کلی نشست خانه در اثر عوامل زیر ایجاد میشود:
- ساخت‌و‌ساز در خاک ضعیف
- بارندگی یا خشکسالی‌های پی در پی و نامنظم
- وجود خاک‌های بی‌کیفیت با تراکم بسیار ضعیف
- زهکشی در محوطه اطراف سازه
- ایجاد هرگونه تغییر در سطح آب زیرزمینی
- نشت آب از لوله کشی‌ها
- پمپاژ روغن و آب از اطراف
- ریشه درختان بالغ و درحال رشد
انواع نشست ساختمان
بهطور کلی نشست در ساختمان یک بحران بزرگ و چالش برانگیز است که در‌صورت بی توجهی تبعات غیرقابل جبرانی را به‌دنبال خواهد داشت. انواع نشست ساختمان در شکل‌های مختلف اتفاق می‌افتند که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود:
نشست دیفرانسلی
در‌صورت حرکت غیر یکنواخت خاک‌های زیرین سازه با سرعت‌های مختلف و در نقاط متنوع سازه نشست دیفرانسیلی یا غیرمتقارن اتفاق می‌افتد. این نشست به شکل ترک در ستون، سقف و دیوارها خود را نشان می‌دهد و علاوه‌بر ضعیف کردن پی ساختمان ظاهری زشت و نامتقارن را ایجاد می‌کند. در بسیاری از موارد دیوارهای حائل سازه به‌صورت قابل توجهی براثر این نوع نشست تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند و تناسب خود را از دست میدهند.
نشست یکنواخت
در نشست یکنواخت تمام سازه و زیربنای آن به‌صورت یکنواخت و هم تراز پایین کشیده میشود. بسیاری از سازندگان و فعالان این حوزه نشست یکنواخت را نشست خاموش می‌دانند؛ چراکه هیچ ترکی در سازه ایجاد نمی‌کند یا ترک‌هایی ریز و سطحی را شکل می‌دهد.
چگونه مشکل نشست خانه را حل کنیم؟
گفتیم که نشست خانه یا فوندانسیون خطری بزرگ محسوب میشود؛ پس چگونه مشکل نشست خانه را حل کنیم؟ تقویت شالوده ساختمان یکی از اصلیترین قدم‌ها در زمان ساخت و پی ریزی آن است که باید رعایت شود، در غیر این صورت با بنایی بسیار ضعیف و مستعد نشست مواجه خواهیم شد. براین اساس جهت تعمیر نشست خانه می‌توان از روش‌های زیر اقدام کرد:
به کار بردن ستون های مارپیچ
بهطور معمول جهت جک زدن و ثابت نگه داشتن ستونهای بالایی ساختمان از ستونهای مارپیچ استفاده میشود که فاصله هر یک با دیگری باید ۱.۵ متر در نظر گرفته شود. این نکته مهم را باید در نظر داشت که ستون گذاری تا رسیدن به خاکی مناسب و برخورد با بستر سنگی باید ادامه داشته باشد.
تراز کردن دال
به محض ایجاد ترک درساختمان باید دالهای آن را تراز کرد که از روش‌های متنوعی جهت این کار استفاده میشود. برای مثال با پمپاژ بتن روان یا دوغاب داخل ترک‌‌ها یا دال ایجاد شده از گسترش نشست جلوگیری میکنند. این کار فشار وارد شده بر خاک زیربنای سازه را یکپارچه می‌کند و مانع بیشتر شدن نشست خواهد شد.
کاربرد پوشش پلی اورتان
در این روش نیز دوغاب یا بتن روان را درون دالهای شکل گرفته خالی میکنند، اما تفاوت آن با روش قبلی طول عمر بیشتر، مقاومت بسیار بالاتر و البته گران‌تر بودن است.
چه کنیم تا خانه نشست نکند؟
همان‌طور که گفته شد با نشست خانه علائم و مشخصاتی به‌وجود میآیند که استحکام و استقامت آن را پایین خواهند آورد. براین اساس بهترین کار این است که تا حد ممکن از ایجاد چنین مشکلی جلوگیری کرد. اما چه کنیم تا خانه نشست نکند؟ با اینجام آزمایشات و تست‌های زیر می‌توان تا حد ممکن ایجاد یا گسترش این مشکل را به عقب انداخت و حتی از آن جلوگیری کرد؟
بررسی ابعاد اندازه میلگردهای مورد استفاده در سازه
میلگردهای به‌کار گرفته شده در فوندانسیون سازه باید در ابعاد و اندازه‌های استاندارد به‌کار روند. اندازه‌گیری ابعاد این ابزارهای کاربردی به‌وسیله دستگاه‌های اسکنر مخصوص انجام میشود. درواقع متخصصین و مهندسان حرفهای باید در این زمینه اقدام کنند تا متوجه نشست یا عدم نشست در سازه شوند. اغلب مهندسان از میلگردهای سنجاقی مخصوص جهت آرماتوربندی تمام ستونها و همین‌طور دیوارهای برشی استفاده میکنند که این کار استحکام سازه را به حد قابل توجهی بالا خواهد برد.
آزمایش مخرب و غیر مخرب بتن
از دیگر آزمایش‌های کاربردی و موثر که مانع نشست خانه خواهد شد این آزمایش است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخی از تستها موجب تغییر شکل بتن می‌شوند و برخی دیگر تاثیری در آن ندارند، براین اساس به تست‌های دسته اول مخرب و به تست دسته دم غیر مخرب گفته میشود. فراموش نکنید که آشنایی و تشخیص این قبیل تستها برعهده افراد حرفهای و مهندسان سازه است. انجام تست‌های مذکور موجب شناخت تغییرات ایجاد شده در بتن و مانع هرگونه نشست و تخریب میشود.
چرا نشست خانه می تواند نگران کننده باشد؟
واضح است که نشست ساختمان یکی از خطرناک‌ترین اتفاقات ممکن برای آن به‌شمار می‌رود، به همین خاطر به محضر دیدن هرگونه علائم باید به فکر برطرف کردن این مشکل بود. نشست در فوندانسیون و زیربنای خانه به مرور خاک آن را دچار فرسایش و در برخی موارد منجر به شکل‌گیری حفره‌های زیرزمینی میشود. بدون شک ایجاد چنین مشکلاتی تخریب خانه را به‌دنبال خواهد داشت. بنابراین در پاسخ به این سوال که چرا نشست خانه می تواند نگران کننده باشد باید به تبعات آن و خساسرات و جانی و مالی پس از نشست اشاره کرد.
روش های جلوگیری از نشست خانه
چنانچه علائمی حتی مشکوک به نشست خانه دیده شد باید در پی جلوگیری از پیشرفت این مشکل اقدام کرد. از جمله رایج‌ترین روش های جلوگیری از نشست خانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت پی و زیربنای سازه با به کاربردن متریال مستحکم و با دوام
- بالا بردن قدرت باربری زمین خانه با تزریق متریال تقویت‌کننده خاک و بتن به داخل آنها
- کاربرد پایه و دستک در بخش زیرین فوندانسیون که این روش با برداشتن بخشهایی از خاک و قرار دادن آرماتورهای تقویتی به صورت عمودی در داخل خاک انجام میشود
- سبک سازی سازه
- افزایش تعداد ستونهای کاربردی در ساختمان
- ایجاد پیوستگی و اتصال در ستونهای سازه و دیوار برشی
علاوه‌بر موارد ذکر شده می‌توان به نکاتی نیز اشاره کرد که در ادامه میآیند. با توجه به این نکات و جزئیات آنها می‌توان تا حد قابل توجهی از نشست خانه جلوگیری کرد:
تشخیص نشست سازه و حذف کردن آن
به‌کارگیری روش های مقاوم سازی ساختمان موجب بالا رفتن استقامت آن در برابر هرگونه ضربه و تخریب خواهد شد و عمر مفید سازه را به‌طرز قابل توجهی بالا می‌برد. براین اساس نباید از شناخت و کاربرد این روش‌ها غافل شد. اما گاهی به‌‌دلایلی که ذکر شد با نشست ساختمان مواجه می‌شویم که خود مشکلی چالش برانگیر به‌شمار می‌رود. شایان ذکر است که توجه به قیمت روان کننده بتن در این زمینه کمک زیادی به شما خواهد کرد. بنابراین بهتر است قبل از هر چیزی به تشخیص نشست سازه و حذف کردن آن اقدام کرد و سپس به ادامه ساخت‌و‌ساز یا تعمیر بخشهای دیگر پرداخت. این کار علاوه بر افزایش استقامت سازه از هزینه‌های جانبی و اضافه در پروژه‌ها نیز جلوگیری می‌کند.
محوطه سازی برای بهبود زهکشی
یکی از راه‌های بهبود زهکشی خاک محوطه سازی است. زهکشی به‌منظور دفع آب‌های سطحی و اضافه از محوطه انجام میشود تا از یک فاکتور مهم در نشست ساختمان که همان رطوبت و تحمع آب است جلوگیری کند. محوطه سازی برای بهبود زهکشی اغلب به دو شکل عمیق یا سطحی انجام میشود ککه هر یک از ویژگی‌های خاص خود برخوردار هستند. بهطور معمول جهت زهکشی بهتر محوطه به ایجاد شیب در سطح اقدام میکنند تا آب اضافی بهتر و سریع‌تر خارج شود. اهمیت این عملیات در شرایط برفی و بارانی قابل لمس تر است؛ چراکه تخلیه نشدن آب سطحی خود منجر به آب گرفتگی بیشتر و در نتیجه نشست قابل توجه ساختمان خواهد شد.
دیوارهای حائل
یکی از روش‌های پر طرفدار در میان سازندگان جهت جلوگیری از نشست سازه به‌کارگیری دیوارهای حائل است. دیوار حائل را جهت تحمل سازه در برابر فشارهای ناشی از اختلاف تراز می‌سازند. می‌دانید که عوامل مختلفی مانند خاک‌ریزی، خاک‌برداری و سایر عوامل طبیعی موجب این اختلاف تراز می‌شوند و نشست خانه را به‌دنبال دارند. براین اساس با ساخت دیوار حائل می‌توان از پیشرفت چنین مشکلاتی جلوگیری کرد. دیوار حائل در شکل‌های مختلف و در بخشهای متنوع از جمله ساخت‌و‌ساز، حمل‌‌و‌نقل و… به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
افزایش تعداد ستون ها یا اتصال ستون های کنونی سازه به یکدیگر
با دیدن ترک های ساختمان می‌توان در اولین فرصت نسبت به رفع آنها اقدام و از نشست خانه جلوگیری کرد. اما چگونه این کار را انجام میدهند؟ یکی دیگر از راه‌های شناخته شده جهت جلوگیری از نشست سازه افزایش تعداد ستونها یا اتصال ستونهای کنونی سازه به یکدیگر است. با اتصال اعضای اصلی سازه مانند تیرها ستونها به یکدیگر عملکرد یکپارچه آنها در برابر تخریب و نشست به‌طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد و بهره وری آن تامین میشود. درواقع با اتصال فلزی در سازه انتقال نیروها از یک عضو سازه به عضو دیگر به‌راحتی صورت می‌گیرد و هیچ بخشی از آن درگیر وزن اضافه نخواهد شد. توازن از مزایای اتصال ستونها به یکدیگر است.
اطمینان حاصل کنید که ناودان ها دست نخورده و تمیز هستند
یکی از راه‌ها جهت جلوگیری از نشست خانه تمیز کردن ناودان‌ها است. می دانید که ناودان محل تجمع رطوبت و آب است و از اصلیترین دلایل نشست ساختمان به‌شمار می‌رود. براین اساس با تمیز و خشک کردن این بخش از سازه می‌توان مانع نشست آن شد. پس توصیه میشود که حتما در زمان ساخت‌و‌ساز اطمینان حاصل کنید که ناودان ها دست نخورده و تمیز هستند تا خللی در کارتان ایجاد نشود.
خاک غنی را از خاک رس زیر پایه اصلاح کنید
اصلاح خاکی که سازه در آن ساخته میشود یکی از قدم‌های اساسی جهت جلوگیری از هرگونه نشست است و باید توسط متخصصان در آزمایشگاه انجام شود. پیش از اصلاح خاک باید اجزا آن را به‌درستی و دقیق بشناسید و براساس نیاز و نوع ساخت و ساز اقدام کنید. برای اینکه خاک غنی را از خاک رس زیر پایه اصلاح کنید باید برای این کار می وان با اضافه کردن عناصر محافظت کننده خاک غنی مانند خاک رس استقاومت آن را بالا برد و خاک را در برابر تخریب و فرسایش مقاوم کرد.
اصلاح نشست ساختمان از کدام روش مطمئن تر است؟
همان‌طور‌که گفته شد نشست ساختمان به اصلاح نیاز دارد تا علاوه‌بر افزایش مقاومت سازه از تخریب نا به‌هنگام آن جلوگیری شود. بدون شک بارها با این سوال که اصلاح نشست ساختمان از کدام روش مطمئن تر است مواجه شده‌اید و پاسخگویی در این باره برای شما سخت است. اما نکته قابل تامل اینجاست که با اصلاح نشست ساختمان در مقایسه با بسیاری از دیگر روش‌ها می‌توان با کم‌تری هزینه و امکانات مقاومت و استقامت سازه را برای آن فراهم کرد. با توجه به افزایش روز افزون قیمت افزودنی بتن بهتر است تا این عملیات را در کم‌ترین زمان و با حداقل هزینه انجام داد که اصلاح نشست گزینه‌ای خاص به شمار می‌رود.
روش های مقاوم سازی ساختمان نشست کرده
برای بالا بردن استحکام سازه از روش‌های متوعی می‌توان استفاده کرد که در اینجا به مهمترین روش های مقاوم سازی ساختمان نشست کرده اشاره می شود:
- بالا بردن ارتفاع برخی از بخشهای کوتاه در سازه
- حذف بخشهایی از خاک زیر سازه جهت هم تراز کردن خاک زیربنایی آن
اندازه گیری نشست ساختمان
یکی دیگر از اقدامات حیاتی در زمان بررسی نشست سازه اندازه‌گیری آن است تا از پیشروی آن جلوگیری شود. براین اساس جهت اندازه گیری نشست ساختمان از ابزار متخلفی استفاده میشود که سیستم مایع به‌همراه تار مرتعش یکی از شناخته‌شده‌ترین این روش‌ها به‌شمار می‌رود. علاوه‌بر روش مذکور سیستم شیب سنج افقی دیجیتال و سیستم نشست مغناطیسی از دیگر ابزارهای اندازه گیری نشست سازه به‌شمار می‌‌وند که هر یک از نتیجه گیری‌های دقیقی برخوردار هستند.
هزینه تعمیر نشست ساختمان چقدر است و بر عهده کیست؟
براساس قانون مدنی موجر و مستاجر چنانچه ملک تحت اجاره به تعمیر نشست ساختمان نیاز داشته باشد هزینه تعمیرات باید به دو بخش تقسیم شود. اما هزینه تعمیر نشست ساختمان چقدر است و بر عهده کیست؟ براساس این قانون هزینه‌ها به دو بخش فرعی و اصلی تقسیم می‌شوند که هزینه تامیرات جزئی با مستاجر و هزینه تعمیرات کلی برعهده صاحب ملک است.
کارشناس نشست ساختمان چه وظیفه ای دارد؟
کارشناس نشست که از سوی وزات دادگستری به‌کار گمارده شده است باید با ارزیابی ساختمان، بررسی نقشه‌های سازه و تطبیق نقشه‌های جدید و قدیم، بررسی میزان خسارات وارد شده به سازه و… نسبت به میزان و هزینه این مشکل اقدام کند. بنابراین اگر با این سوال که کارشناس نشست ساختمان چه وظیفه ای دارد؟ مواجه شدید این نکته را در نظر داشته باشید که کارشناس باید ابتدا منطقه مورد نظر را به‌خوبی بررسی و سپس نظر نهایی خود را ارائه دهد.
سخن پایانی
همان‌طور که گفته شد نشست ساختمان پدیده‌ای خطرناک و قابل تامل است و در صورت رخداد چنین اتفاقی باید به‌دنبال حل هر چه سریع تر آن بود. بهطور معمول این مشکل در اثر پایین رفتن خاک سازه اتفاق می‌افتد و آسیب‌های زیاد و چبران‌ناپذیری برای آن به‌دنبال دارد. این مشکل اغلب به دو صورت متقارن و نامتقارن اتفاق می‌افتد که نوع نامتقارن آن بسیار خطرناک تر خواهد بود. آشنایی با علائم ایجاد این مشکل که در مقاله حاضر مطالعه کردید یکی از الزامات کار شما به‌عنوان سازنده یا مالک سازه است. براین اساس توصیه میشود تا حتما و همیشه این مورد را به درستی بررسی و از روش‌های جلوگیری از نشست خانه که در این مقاله خواندید استفاده کنید. آشنایی با روش های برطرف کردن نشست خانه به شما کمک میکنند که درست تر تصمیم بگیرید.
بتن ریزی زیر آب چگونه انجام می شود؟
یکی از مهمترین بخش‌ها در ساخت سازه اجرای سازه‌های دریایی زیر آب است. اجرای فوندانسیون [...]
آذر
کرمو شدگی بتن چیست و چه عوارضی دارد؟
کرموشدگی بتن یکی از مشکلات رایج پس از باز کردن قالب است که اغلب فعالان [...]
آبان
سرطان بتن چیست و چه خطراتی دارد؟
پس از آب یکی از پرمصرف‌ترین متریال‌ها در ساخت‌و‌ساز بتن است که فارغ از نوع [...]
آبان
بتن آرمه چیست و چه کاربردی دارد؟
بتن آرمه، مسلح یا بتن سیمانی مسلح یک ماده کامپوزیت مستحکم و قدرتمند است که [...]
آبان
عیار بتن چیست و چگونه محاسبه می شود؟
تمام کسانی که در دنیای ساخت‌و‌ساز فعالیت میکنند با واژه عیار بتن به‌خوبی آشنایی دارند. [...]
آبان
گیرش بتن: مرحله ای حیاتی در کاربرد این محصول و مراحل مهم آن
شکی نیست که بتن یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین متریال‌ها در ساخت‌و‌ساز است و اهمیت [...]
مهر